چند وقتی است، اتفاقات مختلف سیاسی در عراق موجب زنده شدن ادعاهای استقلال‌طلبانه برخی از گروه‌های کرد اقلیم کردستان عراق شده است؛ تا جایی که کار به اعلام برگزاری رفراندوم استقلال و تصرف چند منطقه نفت‌خیز هم‌مرز با اقلیم چون شهر کرکوک شد.
به گزارش افق تازه، صبح نو نوشت: موضوع سقوط نظام صدام حسین دیکتاتور
معدوم عراق و اشغال موصل توسط گروه‌های تروریستی داعش، از عواملی بودند که
پس از رفع آن، کردهای منطقه اقلیم، سودای مستقل شدن را در سر پروراندند.
مسعود بارزانی رییس این منطقه در صدد است تا با فراخوان جمعیت ۵ میلیونی
اقلیم کردستان در سوم مهرماه جاری، نام خود را در تقویم این دیار ماندگار
کند.
منطقه امروزی کردستان عراق که فرهنگ و تاریخ آشور، بابل، اشکانی،
هخامنشی، ساسانی و سلوکی را در کنار ایران تجربه کرده، در جنگ چالدران و
جنگ میان عثمانی و شاه اسماعیل اول از ایران جدا شد. این وجهه فرهنگ و
تمدنی باعث شده است تا برخی از کارشناسان سیاسی و اجتماعی آن را به عنوان
«ایران دوم» لقب دهند.
احمد نقیب زاده، استاد علوم سیاسی دانشگاه
تهران، یکی از این کارشناسان است که در اظهار نظر قابل تاملی عنوان کرد:
«هرکس با استقلال کردها مخالفت می‌کند بکند ولی ایران نباید پشت کردها را
خالی کند. چرا که کُردها و دیگر ایرانیان دارای پیوندهای عمیق و ناگسستنی
تاریخی و فرهنگی هستند. منافع ملی ایران حکم می‌کند که عراق یک دولت مرکزی
قدرتمند نداشته باشد و لذا عدم تمرکز یا حتی تجزیه آن بیشتر در راستای
منافع ماست. به باور من دولت کردستان به مرکزیت اربیل هیچ گاه علیه ایران
شمشیر نخواهد کشید و دوستی‌اش با دشمنان ما از جمله اسرائیل را به ضرر
ایران توسعه نخواهد داد. همه ویژگی‌ها و خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی
که در این منطقه وجود دارد باعث می‌شود تا من از تولد محتمل «ایران دوم» از
آن یاد کنم؛ ایران دومی که‌ان شاءالله بدین سان شکل خواهد گرفت، هیچ گاه
خاک خود را در اختیار معاندان ایران قرار نخواهد داد.»
اما برخی
چهره‌های سیاسی چون نوری مالکی، معاون رییس جمهور عراق، تشکیل کشور کردستان
را به مثابه «اسرائیل دوم» نامبرده‌اند که دولت مرکزی بغداد جلوی استقلال
آن‌را خواهد گرفت. همچنین دکترعلی اکبر ولایتی مشاور رهبر انقلاب در امور
بین الملل نیز دراین زمینه گفته است: آمریکایی‌ها در منطقه به دنبال تقویت
کردهای سوریه و اتصال آنها به کردهای عراق و دیگر کشورها و تشکیل کردستانی
مستقل هستند که این خطری بالقوه است. اگر کردها مستقل شوند اسرائیل دومی
شکل می‌گیرد.
در ادامه، در گفت گو با مهدی مطهرنیا، تئوریسین
سیاسی، بحث جدایی اقلیم کردستان از عراق و همچنین ادعای نقیب زاده را بررسی
کرده‌ایم. وی دراین زمینه گفت:
ملت‌ها و اقوام باید درون یک فرهنگ و یک
اصالت باشند. کوروش ذوالقرنین به بسیاری از مناطق جغرافیایی رفت و آزادی
را برای آنها هدیه برد و به جای جنگ فرقه‌ای، در لایه‌های روئین ارتباط و
تحکیم قدرت خود در لایه‌های زیرین وارد شد. اگر به بابلی‌ها حمله کرد و به
سمت اقوام دیگر لشکر کشید هر آنچه در تاریخ آمده است؛ چه این بخش از تاریخ
را واقعی یا تاریخ سازی و استعاره و اسطوره بدانیم؛ به طور مثال کوروش،
مردوخ خدای بابلیان را خدای خود خواند نه اینکه نام خدای خود را فراموش کند
بلکه به لایه‌های زیرین توجه کرد و به مناسک و رسوم آنها روی آورد. لذا
امپراتوری بزرگ ایران را شکل داد.
یک فرهنگی که کنش‌های اجتماعی
احترام ماهوی نه صوری به لایه‌های روئین و سطحی هویت‌های تعریف شده یک حوزه
تمدنی را به انجام رساند. لذا ایرانیان باید بپذیرند که به فرقه‌ها
احترام ماهیتی بگذارند. آنجاست که اقوام مختلف چون، کردها از تهران نشین و
جنوب نشین و از شمال نشین در دفاع از حریم فرهنگ و تمدن ایرانی، خود را
مسوول و پاسخگو می‌دانند و اگر استقلالی هم پیدا کنند، این استقلال نسبی
را در درون ساختار حکومتی ملت و دولت ایران باز خواهند یافت و برای من
نگران کننده نیست که یک دولت کرد مستقل در شمال عراق شکل گیرد، نگرانی من
این است که هموطنان کرد من با آن استعداد خودشان کولبر شوند و همان کولبری
را در یک شرایط امن به انجام برسانند. آنها امنیت شغلی و درآمدی پیدا کنند
نه اینکه قاچاق کالا انجام شود. اگر این‌گونه شد نه کرد ایران بلکه کرد
عراق هم علاقه‌مند خواهد بود که به فرهنگ وتمدن ایرانی بپیوندد. اینجا
تشکیل یک کردستان جدید برای ما به هیچ وجه تهدید نیست این گزاره را به
رفتارها و کنش‌ها نهادینه کنیم که اقوام و فرقه‌ها تهدید نیستند و فرصت
هستند که رفتار ما متناسب با فرهنگ و تمدنی باشد که دارای ویژگی آزادگی و
اندیشه ورزی، عدالت محوری و صلح گذاری است. این واژگان در ایران کهن که
اساس آن اسلام ناب محمدی را پذیرفته، باید به اصالت به گونه‌ای باز تعریف
شود که اقوام پان اسلامی و پان مدرنیسم را حل کند که اگر نتوانیم در درون
کشور و احترام به فرقه‌ها و ساختار کنش گر بازیگر فضای بازی و شیوه بازی
مبتنی بر گفتمان مثبت را ایجاد کنیم، چگونه می‌توانیم در جهان ندای آزادی و
عدالت سر دهیم وشعار ما در حوزه بین المللی زیر سؤال می‌رود و حتی نخواهیم
توانست برای اهل تسنن خود هویتی ماهوی نه ابزاری در ایران اسلامی به وجود
آوریم، چندان موافق نیستم و از فرقه گرایی در جهت تنش از کشورهای هدف از
سوی بین الملل استفاده می‌شود این نکته در علوم سیاسی پذیرفته شده است.
مطهرنیا،
تصریح کرد: اما زمانی این ترفند می‌تواند مؤثر باشد که در درون ضعف رفتاری
و عدم اقدام مؤثر در جهت حفظ فرقه‌ها و اقوام و باورهای متکثر در یک وحدت
عملیاتی وجود داشته باشد. اگر نگاهی کنیم، رییس جمهور ما سمنانی است و رییس
شورای امنیت ما خوزستانی است و معاون وزیر دولت ما آذری است و از همه
اقوام در درون دولت داریم. فرقه گرایی زمانی خطرناک است که گزاره‌های صادق و
باورهای منطبق نکرده باشیم. اینجاست که دشمن در جهت اختلاف ملی سوء
استفاده می‌کنند لذا کردستان ما و دیگر مناطق کردنشین، ایرانیان اصیلی
هستند که استقلال کردستان و اینکه کرد از مواهب موجود قانونی بیشترین
استفاده را ببرند، لذت خواهند برد. حق دارند که خواهان جامعه توسعه یافته
مبتنی بر عدالت در بستر آزادی باشند اما باید بپذیریم زمانی این مهم مورد
توجه قرار می‌گیرد که از این جهت گیری در جهت تضعیف و فرهنگ ایرانی بهره
گیری نشود.
این کارشناس امورغرب آسیا، عنوان کرد: «نیروهای فرامنطقه
ای به دلیل جهت گیری دولت ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای چالش برانگیز
در برابر کنشگران به دنبال یک صهیونیست قومی یا مذهبی هستند. «اسرائیل دوم»
یا «ایران دوم» یک قدرت چالش برانگیر در کنش یک صهیونیست مذهبی یا قومی
در کنار ایران است. داعش اولین گزینه برای این امر بود. معتقدم اگر ایران
پرونده هسته‌ای را به فرجام نمی‌رساند، داعش اکنون در منطقه قدرتمندتر از
گذشته می‌ماند. پذیرش برجام توسط تهران تدبیر بزرگی بود که آثارش تنها در
انرژی هسته‌ای نیست. عده‌ای از کنشگران منطقه‌ای و فرامنطقه ای و رژیم تل
آویو به دنبال این معنی هستند و بودند که اراده‌ای که آنها به انجام
می‌رسانند اراده‌ای حاکم و لایزال نیست و اینکه آمریکا با همه قدرت و
اسراییل با تمام امکانات، اراده کنندکه هر چه می‌خواهند بشود، این یک امر
غیر علمی است. همانگونه که نپذیریم آمریکا بزرگترین قدرت جهانی است و دارای
جایگاه ویژه در میان کنشگران این هم امری غیر علمی است. سناریوی مطلوب ما
آن است که ایران توسعه یافته والگو و مدلی برای پیشرفت ملی منطبق با
فرهنگ و تمدن حاکم بر این منطقه بتواند ظهور و بروز کرده و به گونه‌ای قدرت
خود را نشان دهد که دیگران برای پیوستن به این مجموعه فرهنگی خودشان وارد
عمل شوند و افتخار کنند. آنجاست که قدرت ملی را به نمایش گذاشتیم.»
نقیب
زاده در حالی کشور کردستان را به ایران دوم تعبیر می‌کند که مطهرنیا
استقلال کردستان را به منزله شکل گیری صهیونیستی دیگر در جوار ایران
می‌داند. علاوه بر این، رفتار سران اقلیم این موضوع را اثبات کرده است چرا
که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل درموضعی آشکار از کشور کردستان
حمایت کرده که به عقیده کارشناسان دلایل امنیتی اسرائیل او را به سمت چنین
موضع گیری‌ای سوق داده است. این در حالی است که مسعود بارزانی رییس اقلیم
کردستان عراق از تصمیم خود برای برگزاری همه پرسی در سوم مهرماه جاری و در
ارتباط با تشکیل دولت مستقل خبر داد. در این میان باید در نظر داشت که
حمایت اسرائیل از استقلال کردستان عراق در حالی است که همه پرسی در کردستان
عراق از نظر واشنگتن مانعی در برابر تلاش برای جنگ در سوریه به رهبری
کُردها و عرب‌ها به شمار می‌آید.
*روح الله فرقانی 
