اهمیت بالای سلامت مصرف‌کنندگان موجب شده تا ممنوعیت تولید و واردات محصولات دخانی معطر در نهایت توسط هیئت عمومی دیوان عدالت اداری به تصویب رسیده و به زودی به دو وزراتخانه متولی ابلاغ شود، تصمیمی که صدای تولیدکنندگان محصولات دخانی معطر را درآورده است.
به گزارش افق تازه، از سوی دیگر این ماجرا تولیدکنندگان و دل‌نگرانی آن‌ها به دلیل سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته است و با ممنوعیت تولید، اشتغالزایی انجام شده در این حوزه با چالش‌های مختلفی روبه رو می‌شود. حتی تولیدکنندگان اعلام کردند که شرایط روانی بازار پس از مصوبه هیئت عمومی دیوان عدالت اداری موجب افزایش ۱۰۰ درصدی تنباکوی معسل در برخی طعم‌ها شده و تناسب تعادل درعرضه و تقاضای این محصولات را بر هم زده است.
آن‌ها معتقدند که پس از ابلاغ رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر توقف واردات تنباکوی معسل، عاملان توزیع با توجه به تقاضای بالای بازار مصرف برای خرید این محصولات هجوم آورده و نتیجه این تصمیم در نهایت موجب تهدید شدید سلامت عمومی جامعه به دلیل عدم نظارت بهداشتی بر این تولیدات، عدم تحقق درآمدهای دولت به دلیل تامین نیاز بازار از مبادی غیررسمی، کاهش شدید قیمت‌ها به دلیل عدم پرداخت عوارض و مالیات و افزایش میزان مصرف، افزایش میزان تبلیغات از سوی قاچاقچیان به دلیل عدم امکان شناسایی و برخورد قانونی با ایشان، خارج شدن تولیدکنندگان، وارد کنندگان و فروشندگان مجاز از چرخه تولید و فروش این محصولات و تبعا کاهش درآمدهای دولت از بابت عدم پرداخت عوارض و مالیات از سوی این افراد و تمایل شبکه مجاز به خرید و فروش کالای غیرمجاز و قاچاق به دلیل کاهش درآمدها و افزایش هزینه‌ها خواهد بود.
در ادامه گفت‌وگوی ایسنا با علی اصغر رمزی -رییس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور- در مورد فرصت‌ها و تهدیدهای ایجاد شده با اجرای مصوبه ممنوعیت تولید و واردات محصولات دخانی معطر آورده شده است.
- در ارتباط با روند ممنوعیت تولید و واردات محصولات دخانی توضیح دهید.
حدود دو سال قبل بخشنامه‌ای در این رابطه توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی براساس مصوبه ستاد کشوری مبارزه با مصرف دخانیات مدنظر قرار گرفت که با شکایت بخش خصوصی نسبت به اجرای آن متوقف شد و اخیرا هیات عمومی دیوان عدالت اداری با رد درخواست شکات بر ممنوعیت معطر کردن انواع مواد دخانی تاکید کرده است.
در سال ۱۳۹۳ ستاد کشوری مبارزه با مصرف دخانیات مطابق ماده ۷ قانون مبارزه با مصرف دخانیات دستورالعملی را تصویب کرد تا منع تبلیغ و تشویق مصرف دخانیات در دستور کار قرار گیرد. طبق این ماده در محصولات خوراکی نباید عطر و سیگار و محصولات دخانی استفاده شود و بالعکس در محصولات دخانی هم نباید عطر و طعم خوراکی‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
در نهایت مصوبه مربوطه توسط رییس جمهوری به عنوان رییس این ستاد جهت اجرا به ابلاغ رسید و بعد از حدود شش ماه از ابلاغ این مصوبه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان دبیر ستاد کشوری مبارزه با مواد دخانیات مکاتبه‌ای را با وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام داد تا از این طریق تولید، عرضه و واردات محصولات دخانی معطر ممنوع شود، بنابراین با توجه به این که تکلیف قانونی بود وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز به این مساله ورود و اعلام کرد که کارخانجات باید ظرف مدت شش ماه مصوبه مربوطه را رعایت کرده تا دیگر تولیدی در دستور کار قرار نگیرد.
-علت تصمیم‌گیری در خصوص ممنوعیت تولید و واردات محصولات دخانی چه بود؟
اصلی‌ترین علت تصمیم‌گیری در خصوص ممنوعیت تولید و واردات محصولات دخانی معطر این است که عطر و طعم‌های مختلف موجب خواهد شد که مصرف‌کنندگان و غیرمصرف‌کنندگان نسبت به این محصولات جذب شوند چرا که عطر و طعم موادی چون سیب، نعناع، لیمو و سایر مواد خوراکی برای مردم تشویق و ترغیب تلقی می‌شود.
- واکنش تولیدکنندگان محصولات دخانی معطر به این مصوبه چه بود؟
بخش خصوصی در اواسط سال ۱۳۹۴ نسبت به اقدام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت شکایت کرده و دستور توقف دستورالعمل مربوطه را اتخاذ کردند و این دستور توقف موجب شد تا اجرای بخشنامه مربوطه مدنظر قرار نگیرد و حدود دو سال در ارتباط با تعیین تکلیف آن در دیوان عدالت اداری زمان سپری شود.
- و در نهایت این مصوبه چه سرنوشتی داشت؟
در نهایت طرح در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مطرح شد و نظر نهایی این بود که با ۸۳ رای مثبت بر قانونی بودن این بخشنامه تاکید شده تا اجرای آن مجددا در دستور کار قرار گیرد، بنابراین درخواست رد بخشنامه مربوطه توسط شکات بخش خصوصی مورد موافقت قرار نگرفت.
نکته‌ای قابل اشاره این است که رای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری تنها در مورد عدم موافقت با درخواست بخش خصوصی بود و در خصوص شیوه اجرای ممنوعیت تولید و واردات محصولات دخانی معطر ورود نکرده است و این مسئله در اختیار وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشکی و نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت است.
- اما تولیدکنندگان نگرانی‌های مختلفی از جهت تضرر چه در حوزه سرمایه‌گذاری و چه در بخش اشتغال دارند.
تولیدکنندگان مدعی هستند که واحدهای تولیدکننده محصولات دخانی معطر طی سالیان گذشته سرمایه‌گذاری کرده و به طور حتم این تصمیم در حوزه مالی و اشتغال لطمه‌هایی را در پی خواهد داشت.
- چه اقداماتی جهت جلوگیری از این مسئله انجام خواهد شد؟
رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری مربوط به درخواست شکایت بخش خصوصی در ارتباط با لغو ممنوعیت تولید و واردات محصولات دخانی معطر بوده و بدان مفهوم نیست که شیوه اجرایی آن هیچ گونه تغییری نداشته باشد. بنابراین همان گونه که در بخشنامه اولیه زمانی شش ماهه جهت تخلیه انبار تولیدکنندگان در نظر گرفته شد به طور حتم بخشنامه احتمالی صادر شده با اصلاح و تکمیل روبرو خواهد بود تا از اثرات منفی اشتغال و سرمایه‌گذاری در این حوزه جلوگیری شود.
- آیا رأی هیات عمومی دیوان عدالت اداری به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا وزارت صنعت، معدن و تجارت ابلاغ شده است؟
تاکنون رأیی از سوی دیوان عمومی عدالت اداری به ما ابلاغ نشده است اما به طور حتم پس از ابلاغ این دستورالعمل زمان لازم برای اتمام موجودی انبارها طی جدول زمانبندی شده در نظر گرفته خواهد شد تا موجودی تولیدکنندگان در این حوزه به صفر برسد و از یک مقطع زمانی مشخص عرضه متوقف شود.
- برخی تولیدکنندگان معتقدند که این تصمیم موجب کاهش مصرف محصولات دخانی معطر توسط مصرف‌کنندگان نخواهد شد.
طبق تکلیف قانونی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وظیفه خود را انجام داده تا از تبلیغ و تشویق مردم در راستای مصرف محصولات دخانی معطر جلوگیری به عمل آورد اما مسئله بسیار مهم در این رابطه نحوه اجرا خواهد بود چرا که اگر در یک مقطع زمانی کوتاه‌مدت واردات و تولید متوقف شود و نظارت‌ها تنها در این مقطع زمانی در دستور کار قر ار گیرد، قطعا با سوء استفاده‌های مختلفی روبرو خواهد شد تا نیاز جامعه به صورت غیرقانونی از طریق قاچاقچیان و سودجویان تامین شود.
باید با یک برنامه‌ریزی زمانبندی شده نگرانی‌های پیش آمده را رفع کنیم و اگر بتوانیم محدودیت مدنظر را در یک زمان منطقی چند ساله پس از انجام کار کارشناسی اعمال کنیم و موازی با آن فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی به جامعه را در اولویت قرار دهیم تا از مضرات مصرف محصولات دخانی معطر مطلع شوند، نه تنها در زمینه کاهش تولید، واردات و عرضه محصولات دخانی معطر موفق خواهیم بود بلکه سبب کاهش مصرف و تقاضا در بازار خواهیم شد.
- عده‌ای نیز معتقدند این تصمیم‌گیری سبب خواهد شد که قاچاق محصولات دخانی معطر افزایش یافته که همین مسئله علاوه بر خسارت به تولیدکنندگان داخلی مخاطرات مختلفی را برای سلامت جامعه هدف به دلیل کاهش نظارت بر محصول وارد شده و استاندارهای آن وارد خواهد کرد.
به طور حتم در محموله‌های قاچاق مواد غیراستاندارد مختلفی وجود دارد که به طور حتم به سلامت جامعه ضرر می‌رساند. بنابراین به طور حتم باید با پدیده قاچاق در محصولات دخانی ورود کرده و از طریق نهادهای ذیصلاح مانع از این اتفاق شویم. چرا که علاوه بر سلامت مردم به واحدهای تولیدی لطمه خواهد زد.
مسئله دیگری که باید به آن اشاره داشت، قاچاق تنباکوی معطر و معسل است. به دلیل اینکه تاکنون محدودیتی روی واردات این محصولات وجود نداشته، قاچاق آن بسیار کم بوده و عمدتا واردات به صورت رسمی صورت گرفته و با توجه به اینکه ۲۲ واحد تولیدی دارای مجوز داخلی نیز در این بخش فعالیت می‌کردند نیازی برای قاچاق حس نمی‌شد اما با این محدودیت احتمال پیش‌بینی قاچاق تنباکوی معطر و معسل بسیار زیاد است و باید برخوردهای مختلفی انتظامی توسط دستگاه‌های نظارتی مدنظر قرار گیرد.
- در ارتباط با نظارت دستگاه‌های ذیصلاح مبنی بر جلوگیری از عرضه و واردات محصولات دخانی معطر چه تدابیری اندیشیده شده است؟
واردات غیرقانونی محصولات دخانی به صورت قاچاق به کشور یک موضوع و عرضه آن در سطح بازار موضوع دیگری است که باید به آن اشاره کرد. دستگاه‌های نظارتی در مرزها باید به صورت جدی‌تری در این رابطه هشیار باشند و در سطح عرضه نیز ناظران و بازرسان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت حضور دارند که باید بازدیدهای مختلف را جهت جلوگیری از عرضه محصولات دخانی معطر در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها داشته باشند.
- برنامه اولیه برای کاهش عرضه محصولات دخانی معطر چیست؟
هرچند هنوز ابلاغیه هیات عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ممنوعیت تولید و واردات محصولات دخانی معطر به وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز صنعت، معدن و تجارت ابلاغ نشده است اما پیش‌بینی ما بر این است که ما بتوانیم طی دو الی سه سال عرضه محصولات دخانی عطر و طعم‌دار را به حداقل ممکن برسانیم. در حال حاضر ۷۰ نوع عطر و طعم در تولیدات و واردات محصولات دخانی وجود دارد بنابراین باید بتوانیم سالانه حدود ۵۰ درصد از میزان تولید و واردات را کاهش دهیم و با اطلاع‌رسانی بین مصرف‌کنندگان به صورت موازی سطح تقاضا و مصرف را در بازار کم کنیم.
- صحبت‌های مختلفی در ارتباط با مضرات بیش از حد قلیان نسبت به سیگار مطرح می‌شود. آیا چنین مسئله‌ای صحت دارد؟
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان دستگاه حاکمیتی اعلام کرده که هر قلیان معادل ۴۰ نخ سیگار است و میزان مضرات قلیان به حجم تنباکوی معسل مورد استفاده بستگی دارد که به اندازه دو بسته ۲۰ نخی سیگار در نظر گرفته می‌شود. طی سالیان گذشته به شدت مصرف محصولات دخانی معطر افزایش یافته و نگرانی‌های جدی را برای حاکمیت ایجاد کرده چرا که سلامت جامعه را به خطر انداخته است.
- صحبت پایانی خود را در ارتباط با تصمیم اتخاذ شده عنوان کنید.
بر اساس این تصمیم تولیدکنندگان داخلی دیگر مجاز نیستند اسانس‌هایی را جهت ایجاد طعم و عطر به محصولات دخانی اضافه می‌کردند، مورد استفاده قرار دهند و در بازار داخلی به فروش برسانند اما در حوزه صادرات مشکلی ندارند و محدودیت اعمال شده توسط وزارت بهداشت تنها در سطح بازار داخلی است.
در حال حاضر صادرات تنباکوی معسل و معطر به اروپا و آسیای میانه صورت می‌گیرد و اگر تولیدکنندگان قصد دارند در این حوزه فعالیت خود را ادامه دهند می‌توانند با تلاش بیشتر و بازاریابی محصولات خود را به خارج از کشور صادر کنند. هر چند ما نیز به خوبی می‌دانیم که مشکلات مختلفی در این راستا وجود دارد و فعالیت تولیدکنندگان سختی‌های خاص خود را خواهد داشت اما به طور حتم سلامت جامعه از هر مسئله دیگری مهم‌تر است.
