نازنین اسماعیل زاده- دانشمندان و محققان در جهان همواره در هر دوره‌ای، تصوری از شهرهای آینده را به نمایش می‌گذارند که در قرن حاضر شهرهای هوشمند واقعیتی هستند که با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی اطلاعات در شهرها پا به عرصه گذاشته اند.
نازنین اسماعیل زاده*- دانشمندان و محققان در جهان همواره در هر دوره‌ای، تصوری از شهرهای آینده را به نمایش می‌گذارند که در قرن حاضر شهرهای هوشمند واقعیتی هستند که با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی اطلاعات در شهرها پا به عرصه گذاشته اند. این گونه شهرها بیش از هر چیز نیازمند داشتن شهروندان هوشمند میباشند ، به عبارت بهتر، اولین و اصلی ترین فاکتور، شهروندان هستند چرا که آنها نیازمند درک درست از مدیریت مشارکتی، مطالبه صحیح از حقوق شهروندی ، مسئول حفظ محیط زیست و انرژی ، مسئول پایداری شهر و در نهایت استفاده کنندگان اصلی از فناوریهای نوین هستند. در غیر این صورت، همچنان باید به شهروندان به عنوان یک مصرف کننده خدمات محض نگریست که بی تفاوت در هر شرایطی که خود نقشی در ایجاد آن نداشته اند، زندگی می کنند . در حالی که این شهروندان هستند که باید تولید کننده بخش مهم و انبوهی از اطلاعات باشند. مدیریت شهری بدون داشتن این اطلاعات نمی تواند شهر را در راستای ایجاد کیفیت زندگی اداره کند. در اصل شهروندان تصمیم سازان اصلی هستند و مدیریت شهری با مشارکت آنهاست که تجلی می یابد . مبادله اطلاعات بین شهروندان و مدیران اجرایی از مهمترین فاکتورهای تحقق یک شهر هوشمند میباشد. اطلاعات چنین شهری دوطرفه و متقابل است. به عبارتی ، همانقدر که شهروندان نیازمند داشتن اطلاعات از فضای زندگی خود هستند به همان میزان مدیران شهری نیازمند دریافت اطلاعات از سوی شهروندان میباشند بدین ترتیب ترکیبی از داده های شهرداری ها و تمامی سازمان ها و نهادهای شهری، داده های شهروندان ، داده های شبکه حسگرها در زمینه های مختلف همچون ترافیک ، وسایل حمل و نقل عمومی، آلودگی هوا، آلودگی صدا، مصرف انرژی، وضعیت خیابانها، تصادفات و آتش سوزیها و جرم و جنایت و بسیاری از موارد دیگر اجازه تحلیل داده ها و تصمیم گیری های بهتر برای مدیریت یکپارچه شهری را ارائه می کند . بنابراین باید عنوان کرد که تکنولوژی های پیشرفته و فناوری اطلاعات تنها به عنوان بستری برای ایجاد شهر هوشمند میباشند که بطور حتم لازم ولی کافی نیستند. در شهرهای هوشمند، هر گونه اتفاق و جریانی اعم از طبیعی و انسانی که در محیط پیرامون رخ میدهد ، توسط فناوری های موجود همچون سنسورهای هوشمند ، درک شده و با تبدیل داده های خام ثبت شده به اطلاعات قابل استفاده برای همگان، مدیریت شهری شفاف و موفقی ، محقق خواهد شد.
این گونه شهرها بسیار در امر پیشگیری از بحران و همچنین مدیریت آن سریع و موفق عمل می نمایند و به زیست پذیر بودن و ارتقای کیفیت زندگی کمک شایانی می نمایند.
مدیریت شهری هوشمند و کارآمد ، بطور قطع نیاز به شناخت وضع موجود در شهرها دارد . بدون شناخت ویژگی های مختلف یک شهر اتخاذ تصمیم درست ، ممکن نخواهد بود.
هر شهری ویژگی های آشکار و نهانی را دارا میباشد که نیازمند شناسایی دقیق هستند . شهر یک سیستم زنده ، پیچیده و پویا است که اجزای آن در راستای حفظ حیات کل سیستم ( شهر پایدار ) در تلاش و تکاپو میباشند. کوچکترین اختلالی که در هر کدام از اجزاء و عناصر سیستم شهری بوجود آید ، می تواند خطری جدی برای سلامت کل سیستم محسوب شود که به مرور زمان پایداری و حیات آن را به مخاطره اندازد و یا حتی نابود گرداند . در یک چنین سیستم زنده ای چون شهر ، هرگونه رفتار و اقدامی نیازمند فکر و اندیشه قبلی میباشد تا کمترین آسیب ممکن وارد گردد . برای اداره و مدیریت چنین سیستمی ، مشارکت و نقش تمامی اجزاء و حتی کوچکترین عناصر بسیار حائز اهمیت میباشد ..تنها مدیریت شهری هوشمند است که میتواند تمامی ویژگی ها و عملکردهای اجزا و عناصر را شناسایی و رصد نماید . بدین ترتیب ، ریشه مسائل و مشکلات بصورت ساده تری شناسایی شده و راهکارهای عملیاتی برای کاهش و حلشان ارائه می گردد .
کلانشهر تهران به عنوان پایتخت ملی با چالش ها و مسائل بسیار زیادی روبرو است که بدلیل عدم وجود مدیریت شفاف و یکپارچه شهری ، همچنان بدون راه حل باقی مانده اند . تهران با توجه به نظام متمركز سياسي - اداري، مقر كليه نهادهاي تصميم گيرنده ومديران عالي رتبه بوده و نقش اصلي را در مديريت اقتصاد ملي ايفاء مي كند . بروزهر گونه ناپايداري هایی در تهران ميتواند امنيت ملي را در عرصه هاي گوناگون به مخاطره اندازد. زیرساخت های تکنولوژیکی و سیستم های نرم افزاری یکپارچه ، باعث می شوند تا مدیران شهری بتوانند آینده روشنی را برای شهر ترسیم نمایند و در هنگام بروز چالش و بحران ها، بتوانند تصمیمات هدفمند و دقیق اتخاذ نموده و اقدامات لازم را جهت حل مشکلات شهری انجام داده و بر مبنای اقدامات انجام شده، به نظارت و ارزیابی عملکرد زیر مجموعه های کلان سیستم شهری بپردازند که این امر با ایجاد شهر هوشمند محقق خواهد شد . شهرهای ایران بویژه کلانشهرهایی همچون تهران در شرایطی به سر می برند که مدیریت شهری می بایست بیش از هر زمان دیگری به مقوله هوشمندسازی توجه و اقدام نماید .
*دکترای برنامه ریزی شهری
