معاون صادرات و امور بین الملل سایپا گفت:بسیاری از بازارهای ما دچار نوسانات اقتصادی، سیاسی، جنگ‌های منطقه‌ای و جنگ‌های داخلی شده‌اند
یکی از اصلی‌ترین عناصر برای تولیدکنندگان خودرو بحث صادرات است. چرا که نفوذ در بازار کشورهای دیگر علاوه‌بر تامین بخشی از ارز موردنیاز خودروسازان، می‌تواند باعث گسترده شدن بازارها و افزایش توان رقابتی با رقبا شود. همچنین در اثر تعامل و بازخورد نیاز آن بازارها می‌تواند ضعف‌های ساختاری اعم از کمی و کیفی را نیز نمایان کند و باعث سرعت گرفتن سیر تکاملی این صنعت برای صادرکنندگان شود. این موضوع مهم برای خودروسازان ایرانی نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است، به نحوی که در سال‌های اخیر غول‌های جاده مخصوص در پی فتح بازارهای مختلف بودند. در این زمینه با توجه به وضعیت این صنعت در کشور در مقایسه با رقبای منطقه‌ای، می‌توان گفت عملکرد خوبی داشتند، اما سال جاری چندان به میل آنها پیش نرفت و آمارهای منتشر شده حکایت از افت فاحش بازارهای صادراتی ایران داشت. موضوعی که در پی خود علاوه‌بر ایجاد نگرانی موجی از چرایی و پرسش‌هایی در این خصوص ایجاد کرد. این موضوع را با مهندس محسن دستخوش جوان، معاون صادرات و امور بین‌الملل گروه خودروسازی سایپا در میان گذاشتیم. دراین گفتوگو که امروز بخش اول آن را می‌خوانید، وی ضمن تایید عدم تحقق برنامه‌های صادراتی به تشریح دلایل این موضوع می‌پردازد و چرایی از دست رفتن بازارهای صادراتی را بازگو و اقدامات انجام‌شده را بیان می‌کند. خوشدل‌جوان در این گفتوگو با اشاره به دلایل عدم تحقق برنامه‌های صادراتی در خصوص بازار عراق می‌گوید: «خوشبختانه با پیگیری‌هایی که انجام شده است، پیش‌بینی می‌کنیم بخشی از مشکل صادرات در نیمه‌دوم سال جاری مرتفع و موجب از سرگیری ارسال قطعات و تولید خودرو در عراق شود. »
بحث صادرات یکی از بحث‌های مهم برای خودروسازان ایرانی است و معمولا روی درآمدهای ارزی و بازارهای صادراتی آن حساب ویژه‌ای باز می‌کنند. بر اساس آمار منتشر‌شده، صادرات به شدت کاهش پیدا کرده است. پیش از بررسی و بیان دلایل این مهم، می‌خواهم به چشم‌انداز و هدف‌گذاری که برای سال جاری داشته‌اید، اشاره کنید.
با توجه به مجموعه فعالیت‌های بازاریابی از جمله مذاکرات انجام شده بر مبنای مدل طراحی‌شده در سال 94 در بازارهای هدف، در نظر گرفتن محصولاتی که قرار بود در سال 95 به بازار عرضه شوند و بازارهای جدیدی که باید به آنها وارد شویم، برنامه‌هایی را برای سال 95 ارائه کردیم که در آن علاوه بر توسعه محصول، توسعه بازار را هم در نظر داشتیم. بازارهایی که در آن فعالیت داریم مبتنی بر مولفه‌ها اولویت‌بندی شده‌اند. این مولفه‌ها شامل اقتصادی، فرهنگی، روابط کشورها در چارچوب مقررات و پیمان‌های منطقه‌ای است. این دیدگاه موقعیت‌هایی را برای ما ایجاد می‌کند تا بتوانیم در بعضی بازارهای جدید حضور داشته باشیم و در بازارهایی که توانسته‌ایم ضمن فعالیت، محصولات خود را عرضه کنیم، فعالیتمان را توسعه دهیم. بر همین اساس پیش‌بینی سال 95 را برمبنای صادرات 34 هزار دستگاه انواع محصولات خودروسازی سایپا گذاشتیم. این محصولات شامل انواع خودروهای گروه سایپا با برند سایپا و محصولاتی که با همکاری شرکای تجاری خارجی مانند رنو و شرکای چینی تولید شده‌اند از‌جمله خودروهای سواری و تجاری مثل انواع وانت، پیکاپ و خودروهای تجاری سبک می‌شود.
همان‌طور که اشاره شد هدف‌گذاری ما بر مبنای صادرات 34 هزار دستگاه خودرو در سال 95 بوده است. با توجه به وجود سایت‌های خارجی، بخشی از این صادرات مربوط به قطعات منفصله یاCKD و SKD است که به سایت‌های تولیدی خارج از کشور شامل سایت‌های عراق، سوریه، ونزوئلا و سودان ارسال می‌شود. این هم بخشی از پیش‌بینی و آمار برنامه جامع صادرات خارج از کشور را تشکیل می‌دهد و بخش دوم این هدف‌گذاری، شامل خودروهای CBU (کامل) است و به بازارهای صادراتی که از قبل با آنها همکاری داشته‌ایم، صادر می‌شوند. همچنین بخش سوم این برنامه شامل بازارهای صادراتی جدیدی می‌شود که قرار است فعالیت‌های جدید خود را در آنجا آغاز کنیم. واقعیت این است که تاکنون نتوانسته‌ایم در شش ماهه اول سال جاری به تحقق کامل برنامه‌مان برسیم و تنها بخشی از آن محقق شده است.
به چه دلیل؟
بسیاری از بازارهای ما دچار نوسانات اقتصادی، سیاسی، جنگ‌های منطقه‌ای و جنگ‌های داخلی شده‌اند. در بحث اقتصادی دلیل عمده آن کاهش قیمت نفت در یکی، دو سال اخیر بوده است. در بحث کاهش درآمد و نبود قدرت خرید مردم، کشور ونزوئلا را می‌توان مثال زد که به‌شدت دچار بحران اقتصادی شده است و در اثر این بحران اقتصادی و به‌رغم قول‌هایی که دولت ونزوئلا و شرکت همکار تجاری ما داده‌اند، متاسفانه تاکنون بخش عمده مطالبات ما در یکی، دو سال اخیر، وصول نشده است. بنابراین تصمیم گرفتیم فعلا فعالیت‌های‌مان را محدود و معلق کنیم تا تکلیف وصول این مطالبات مشخص شود.
میزان این مطالبات چقدر است؟
میزان مطالبات گروه‌های خودروسازی که مشترکا در ونزوئلا کار می‌کنند از‌جمله شرکت‌های ایران‌خودرو، سایپا و توسعه صنایع خودرو، نزدیک 79 میلیون دلار است. البته مجموع مطالبات سایپا و ایران‌خودرو برابر است و هر دو شرکت مبلغی بالغ بر30 میلیون دلار مطالبه دارند. برحسب فعالیت اقتصادی که با ونزوئلا، همیشه مبلغ ثابتی بین 50 تا 70 میلیون دلار را در گردش مالی داشتیم که می‌فرستادیم و پول می‌آمد، چرخه این مبلغ مرتب در گردش بود و خوب هم می‌چرخید. اما به دلیل مشکلاتی که در حوزه اقتصادی برای کشور ونزوئلا پیش آمده است، موفق به وصول مطالبات خود از آنها نشده‌ایم. ونزوئلا بازار بسیار مستعد و خوبی است و با توجه به شرایطی که در آنجا مهیا کرده‌ایم، تولید و فروش خودرو نیز در آنجا با استقبال بسیار خوبی از جانب مصرف‌کنندگان برخوردار بوده است. به‌رغم اینکه کشور ونزوئلا یکی از بازارهای اصلی ما برای فروش است و قیمت‌های ما و قیمت‌های فروش در ونزوئلا بسیار مناسب طراحی شده که در آن سود قابل‌توجهی برای دو طرف لحاظ شده، اما با‌توجه به آنچه گفته شد، بازار دچار مشکل شده و مدتی است به صورت تعلیق در آمده است.
برحسب فعالیت اقتصادی که با ونزوئلا، همیشه مبلغ ثابتی بین 50 تا 70 میلیون دلار را در گردش مالی داشتیم که می‌فرستادیم و پول می‌آمد، چرخه این مبلغ مرتب در گردش بود و خوب هم می‌چرخید. اما به دلیل مشکلاتی که در حوزه اقتصادی برای کشور ونزوئلا پیش آمده است، تقریبا موفق به وصول مطالبات خود از آنها نشده‌ایم
آیا می‌شود به‌عنوان مثال قیمت یکی از محصولات خود را عنوان کنید؟
به طور متوسط صادرات محصولات سایپا به کشور ونزوئلا تحویل FOB در بندرعباس بالغ بر 8 هزار و 500 دلار است.
در حال حاضر با دو مساله مواجه هستیم. یکی بازارهای جایگزین و دیگری هم به دلیل مسائل منطقه‌ای و هم شرایطی که اکنون در آن قرارداریم، ضرورت یک پوست‌اندازی جدید در صنعت خودرو است. برای ورود به بازارهای جدید با چه شرایطی، چه اقداماتی را مدنظر دارید؟
بزرگ‌ترین بازار خودروی ایران در حال حاضر کشور عراق است که در سال‌های اخیر مقام اول واردات خودرو و قطعات را از کشور ایران داشته است. به همین دلیل جمهوری‌اسلامی‌ایران اولین کشوری بوده که در کشور عراق سرمایه‌گذاری کرده است و تولید خودرو برای اولین‌بار با انتقال دانش فنی ایرانی و سرمایه‌گذاری طرف عراقی راه‌اندازی شده است. تاکنون بالغ بر 250 هزار خودرو از کشور ایران به کشور عراق صادر شده که یا به صورت خودروی کامل یا به صورت قطعات منفصل و تولید آن در کشور عراق بوده است. بنابراین می‌توانیم بگوییم مقام اول واردات خودرو و قطعات کشور عراق از آن ایران است.
در اسفندماه سال 94 دولت عراق لایحه‌ای را تصویب کرد که در آن لایحه تعرفه واردات قطعات منفصله برای تولید با تعرفه واردات خودروی کامل برابر شد. از طرف دیگر هزینه شماره‌گذاری خودروهای وارداتی کامل به هزینه شماره‌گذاری خودروهای تولیدی نزدیک شد. این دو اقدام منجر شد عملا تولید در عراق صرفه اقتصادی نداشته باشد. بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در زمینه انتقال تکنولوژی برای تولید خودرو در عراق، جمهوری‌اسلامی‌ایران بوده است. بنابراین از ابتدای سال 95 تولیدمان رفته‌رفته در عراق افول کرد و الان هم به حالت توقف رسیده است. اگرچه برای حل‌و‌فصل این موضوع، مذاکرات گسترده و وسیعی از طریق مسئولان رده بالای دولت جمهوری‌اسلامی‌ایران با دولت‌مردان کشور عراق صورت گرفته، ولی هنوز به‌طور کامل این موانع برداشته نشده است.
اگر می‌خواهند اشتغال و صنعت در عراق پا بگیرد، باید صنعت مادر و صنعت تولید خودرو در آنجا شکل بگیرد. خوشبختانه طرف‌های عراقی هم به این موضوع واقف هستند. اما در آنجا هم به دلیل وابستگی اقتصاد به درآمد نفت و کم شدن درآمد نفتی، به‌دنبال افزایش درآمد از طریق راه‌های دیگری هستند که در این راستا سراغ خودرو هم رفتند و با این قانون جدید تلاش کردند درآمدهای دولت، حاصل از شماره‌گذاری و واردات خودرو را افزایش دهند. متاسفانه این قانون موجب شد صنعت خودرو در آنجا به حالت تعلیق و توقف در بیاید و به تبع آن باعث کاهش و افت صادرات خودرو از کشور ایران به یکی از بازارهای بزرگ یعنی کشور عراق شده است. خوشبختانه با پیگیری‌هایی که انجام شده است، پیش‌بینی می‌کنیم بخشی از آن در نیمه دوم سال جاری مرتفع و موجب از سرگیری ارسال قطعات و تولید خودرو در عراق شود.
فکر می‌کنید چه زمانی این اتفاق بیفتد؟
فکر می‌کنم در یکی‌دو ماه آینده به‌صورت جدی این موضوع از سر گرفته شود.
کدام‌یک از بخش‌های تعرفه یا شماره‌گذاری را دنبال می‌کنید؟
از جانب دولت عراق قول‌های مساعدی دادند که تعرفه واردات قطعات منفصله را نسبت به واردات خودرو پایین بیاورند تا تولید خودرو در عراق کمی صرفه داشته باشد.
از اوضاعی که در این سال‌ها برای کشور سوریه رقم خورده، قطعا اوضاع بازار و فروش سایپا نیز تحت‌شعاع آن قرار گرفته است. صادرات سایپا به این کشور در چه وضعیتی است؟
اتفاقا مثال سومم از کشور سوریه است. اوضاع و احوال این کشور و آنچه بر سر مردم بی‌گناه کشور آن در این چند سال آمده است بر کسی پوشیده نیست. متاسفانه پنج سال است این کشور درگیر جنگ‌های داخلی و دست‌اندازی استکبار جهانی است. به همین دلیل بازار خودرو در کشور سوریه هم تقریبا به عدد صفر رسیده است.
به دلیل اینکه در منطقه، به‌شدت نوسان ارز داخلی نسبت به دلار را شاهد بوده‌ایم، بنابراین توان بودجه اقتصادی مردم منطقه برای خرید خودرو دیگر کفاف نمی‌دهد و خرید خودرو از سبد بیشتر خانوارهای مردم منطقه مانند عراق، آذربایجان، سوریه، اوکراین، روسیه، به ویژه خودروی وارداتی از این کشورها خارج شده است و تقریبا به خودرویی روی آورده‌اند که صرفه اقتصادی داشته باشد که عمدتا خودروهای تولید داخل مانند خودروهای روسی توانسته‌اند بخشی از خلا بازار را پر کنند.
آیا از بازار سوریه هم مطالباتی دارید؟
خیر. درکشور سوریه 88 درصد از سرمایه گذاری مربوط به گروه خودروسازی سایپاست.بنابراین آنچه به آنجا ارسال می شود، مربوط به گروه سایپاست و وقتی به فروش می رسد، پول آن به ایران بر می گردد. بنابر این در کشور سوریه مطالبه ای به این معنا نداریم.
