برگزاري نمايشگاههاي فصلي از وظايف وزارت صنعت، معدن و تجارت است که در شرايط گوناگون برگزار ميشود. عمدهترين دلايل برگزاري اين قبيل نمايشگاهها، مناسبتهايي همچون آغاز سال تحصيلي جديد و عيد نوروز است اما گراني و رکود باعث ميشود تا نمايشگاههاي فصلي برگزار شود.
نکته ديگري که باعث برگزاري نمايشگاههاي فصلي ميشود، تغيير فصل و حراج کالاهاي مربوط به آن فصل است که اگر به فروش نرسد، روي دست توليد کننده و مغازه دار ميماند. اگرچه مغازه داران ميتوانند در قالب حراج، اجناس فصل در حال گذر را در معرض فروش ويژه بگذارند تا نقدينگي آنها براي مدت يک سال در انبار خاک نخورد، اما توليد کنندگان اين امکان را ندارند و به همين دليل استقبال توليدکنندگان از نمايشگاههاي فصلي بسيار بيشتر از مغازه داران است. نکته بسيار مهم که نميتوان ناديده گرفت، استقبال مردم از اين قبيل نمايشگاههاست. بسياري از مردم حتي آنهايي که نياز به خريد ندارند، به واسطه قيمت مناسبي که در اين نمايشگاهها اعلام ميشود، براي خريد به اين نمايشگاهها ميروند و اکثر آنان راضي بازميگردند. حسن ديگر نمايشگاههاي فصلي، تجميع تماميصنوف در اين نمايشگاههاست و مصرف کنندگان از اين بابت نيز خوشحال هستند براي اينکه تنها به يک محل مراجعه ميکنند و تماميآنچه نياز دارند و آنچه که براي روزهاي مبادا در نظر دارند و حتي آن مواردي که در ذهنشان نبوده را با قيمت مناسب در دسترس دارند و ميتوانند تهيه کنند. در اين بين مغازه داران و صنوف رضايت چنداني از اين نمايشگاهها ندارند. زيرا مشتري خود را از دست ميدهند و کساني که ميبايست کالاهاي مورد نياز خودشان را از مغازهها تهيه کنند، به سراغ نمايشگاههاي فصلي ميروند. البته صنوف نيز حق دارند، زيرا براي يک سال ماليات و عوارض ميدهند و بهاميد روزهاي رونق بازار، ايام کساد را تحمل ميکنند و اگر قرار باشد در ايام رونق نيز مردم به سراغ نمايشگاههاي فصلي بروند، صنوف انگيزه خود را از دست ميدهند. از سوي ديگر بيکاران سازمان دهي نشده نيز از اين نمايشگاهها نهايت استفاده را ميبرند و کالاهايي را در قالب دستفروشي دراين نمايشگاهها عرضه ميکنند که بنابر اعلام کارشناسان و مسوولان، در بسياري از موارد کالاي قاچاق نيز که نبايد وارد بازار شود، به وسيله اين دست فروشان عرضه ميشود. کالاهايي که هيچ نظارتي بر کيفيت آن وجود ندارد و اگر فردي ريسک خريد کالا از دستفروش را تحمل کند، نبايد اميدي به استفاده از خدمات پس از فروش داشته باشند و امکان پس دادن آن کالا نيز وجود ندارد. با وجود همه اين موارد، بايد بررسي کنيم که اين نمايشگاهها تا چهاندازه اهميت دارد و آيا ميتوان اين نمايشگاهها را به نفع توليد کننده و فروشنده داخلي هماهنگ کرد؟
نمايشگاههاي بدون مجوز
در اين رابطه رييس اتاق اصناف ايران اعلام کرد: تمام نمايشگاهها با فروشهاي فصلي کنوني بدون مجوز برگزار شده لذا از سازمانهاي مسئول بويژه تعزيرات حکومتي ميخواهيم که با آنها برخورد شود. علي فاضلي در گفت و گو با واحد مرکزي خبر گفت: متاسفانه برخي نهادهاي غيرمرتبط در حوزه اقتصاد با برگزاري فروشهاي فصلي بدون مجوز سبب تحريک بازار ميشوند که از نظر حرفه اي قابل قبول نيست. وي تصريح کرد: متولي برگزاري نمايشگاه يا فروشهاي فوق العاده اتاقهاي اصناف و سازمانهاي صنعت معدن و تجارت هستند و هر گاه تشخيص دهند در مورد کالايي کمبود وجود دارد، اقدام به برگزاري نمايشگاههاي فصلي خواهند کرد.وي ادامه داد: اکنون انبارها مملو از کالاهاي داخلي است و با توجه به تعدد بنگاههاي صنفي ضرورتي براي برگزاري نمايشگاه وجود ندارد.فاضلي گفت: هم در اتاقهاي اصناف و هم وزارت صنعت معدن و تجارت و هم به تشخيص استانداران به تفاهم رسيديم که فعلا نيازي به برگزاري نمايشگاه نيست لذا نبايد بنگاههاي صنفي که بهاميدي شفل ايجاد کردهاند و در همه جا همراه دولت بودهاند را نااميد کنيم.وي افزود: آنچه اکنون تحت عنوان نمايشگاهاما فروش فصلي است، ترويج دلالي و عرضه کالاهاي بي کيفيت و بعضا قاچاق است و توسط کساني اداره ميشود که اهليت ندارند.وي ادامه داد : هيچ کدام از نمايشگاهها يا فروشهاي فصلي مجوز ندارند و به دليل نبودن نماينده اتاق اصناف، سازمان صنعت، سازمان حمايت و تعزيرات کالاي غير استاندارد و بي کيفيت ميفروشند که به نوعي توهين و اجحاف به مردم و بنگاههاي صنفي است. رييس اتاق اصناف ايران تصريح کرد: بازار تابع رهبري و حاميدولت و قانون است لذا نبايد بازارتحريک شود و ما هر گاه احساس کنيم در جهت رفاه حال مردم نمايشگاههاي فصلي برگزار خواهيم کرد. فاضلي هشدار داد: در برخي موارد مشاهده شده که در نمايشگاههاي بدون مجوز مواد غذايي و يا لوازم آرايشي و بهداشتي غير استاندارد و همچنين پوشاک دست دوم شسته شده عرضه ميشود و نظارتي هم از سوي هيچ دستگاه نظارتي وجود ندارد.
اگرچه به نظر ميرسد اظهارات رييس اتاق اصناف ايران تا اندازه اي درست باشد، اما موضع گيريهاي يک طرفه رييس اتاق اصناف، بيانگر آن است براي آقاي فاضلي منافع اصناف در اولويت قرار دارد و به اين مهم فکر نميکنند که مصرف کنندگان کالاي ارزانتري را به دست بياورند و توليد کنندگان نيز بتوانند کالاهاي خود را به نقدينگي تبديل کنند. اگر به برگزاري نمايشگاههاي فصلي در تمامينقاط ايران و جهان بيندازيم، متوجه ميشويم که در بسياري از شهرهاي ايران نمايشگاههاي محلي به صورت روزانه وجود دارد که توليدکنندگان، فروشندگان و حتي کساني که به صورت خانگي دست به توليد کالاي کشاورزي يا صنعتي ميزنند، به عرضه محصول در اين نمايشگاهها ميپردازند. در نقاط گوناگون جهان نيز نمايشگاههايي از اين دست به صورت سازماندهي شده وجود دارد کهامکان حذف آن با وجود فروشگاههاي زنجيره اي وجود ندارد. در اين شرايط انتظار ميرود به جاي آنکه سعي شود اين قبيل بازارها و نمايشگاهها تعطيل کنيم، سعي کنيم به نوعي آنها را ساماندهي کنيم که مشکلات توليد کننده، فروشنده و مصرف کننده به صورت همزمان بررسي و چارهانديشي شود.